Stryjeńska z Lubańskich Zofia (1891–1976), malarka.

Ur. 13 V w Krakowie (r. ur. 1894 podawany w literaturze jest błędny), w rodzinie rzemieślniczej o korzeniach szlacheckich. Była córką Franciszka Lubańskiego, kupca-rękawicznika, i Anny ze Skrzyńskich; miała braci Tadeusza i Jerzego, siostry Marię, Janinę oraz bliźniaki Stefanię (ur. 1894) i Stefana (1894–1920).

W Krakowie ukończyła Zofia szkołę wydziałową, następnie uczyła się w szkole robót ręcznych, a potem w seminarium nauczycielskim, skąd przeniosła się do prywatnej szkoły artystycznej malarza Leonarda Stroynowskiego. Po jej zamknięciu kształciła się w zakresie rysunku i sztuki stosowanej pod kierunkiem m.in. Józefa Czajkowskiego, Jana Szczepkowskiego i Jana Bukowskiego w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej. W r. 1910 zwiedziła Wiedeń, Triest i Wenecję. Szkołę ukończyła z odznaczeniem w r. 1911 i w październiku t.r. wyjechała do Monachium, gdzie przebrana za mężczyznę, korzystając z paszportu brata Tadeusza, podjęła studia w ASP; do klasy rysunkowej G. von Hackla wpisała się pod pseud. Hedwig Grzymała. Uczyła się również malarstwa u H. Hebermanna i anatomii u F. Buchharda. Po roku przerwała naukę w Monachium; wiadomo, że krótko studiowała też w Dreźnie. W grudniu 1912, na swej pierwszej wystawie indywidualnej w TPSP w Krakowie, pokazała wykonany w Monachium cykl osiemnastu kartonów Polskie bajdy na tle opowieści ludowych (m.in. „O Roztropku”, „O Maćku Piecuchu i królewnie Gapiomile”, „O diable wódkorobie i chłopie Charłaku”). Wystawa odniosła sukces, recenzenci przyjęli ją entuzjastycznie, a wszystkie kartony zakupił Edward Tyszkiewicz. Do popularyzacji twórczości S-iej w tym okresie najbardziej przyczynili się krytyk sztuki Jerzy Warchałowski, publikując liczne omówienia jej prac i wystaw, oraz Ludwik Puget. W rezultacie otrzymała Zofia pierwsze zamówienie na malowidło ścienne o tematyce słowiańskiej w holu pierwszego piętra gmachu Muz. Techniczno-Przemysłowego w Krakowie. W trakcie tej pracy zetknęła się z gronem artystów, skupionych w Warsztatach Krakowskich, które miały siedzibę w Muzeum. Nawiązała też kontakty w środowisku literackim, zawarła liczne przyjaźnie, m.in. z rodziną Kossaków (Wojciech Kossak wysoko cenił jej talent). Uznano ją za kontynuatorkę nurtów artystycznych Młodej Polski, w szczególności starosłowiańskich i staropolskich zainteresowań Stanisława Wyspiańskiego. Malując olejno, temperą, akwarelą i gwaszem, rysując i wykonując grafiki, tworzyła cykle ilustracji rodzajowych: Polskie kolędy i Kantyczki (1913, dziewięćdziesiąt jeden akwarel) oraz Polskie postacie kobiece w strojach narodowych (1914).

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Zofia współpracowała z Naczelnym Komitetem Narodowym, pod którego patronatem wydała serie pocztówek Jasełka (1915) oraz Z kolęd; ilustrowała też zeszyty pieśni legionowych. W tym czasie wykonała kolejne cykle ilustracyjne: Romans (1916, kilkadziesiąt akwarel związanych z młodzieńczą miłością do rosyjskiego tancerza Sacharowa) oraz Kujawiaki (1916, trzynaście obrazów temperowych). W r. 1916 poślubiła poznanego w Warsztatach Krakowskich architekta Karola Stryjeńskiego (zob.). Dn. 12 III 1917 w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie odbyła się premiera „Bajki o Maćku Piecuchu i pannie Gapiomile królewnie” wg scenariusza, z kostiumami i dekoracjami S-iej. W r. 1918 została członkinią Warsztatów Krakowskich; projektowała tam gobeliny, dekoracje i kostiumy dla teatru i baletu, robiła też zabawki, m.in. lalki w strojach regionalnych. W l. 1917–18 wykonała gwaszem i akwarelą obrazy: Zmartwychwstanie, Kobiety u Grobu, Chrystus i Magdalena, Spotkanie z synem oraz Ukazanie się apostołom; utworzyły one cykl Pascha słowiańska (wyd. albumowe pt. Pieśni o Zmartwychwstaniu Pańskiem, Kr. 1929). W r. 1918 stworzyła cykl litografii Bożki słowiańskie (wyd. t.r. w dużej tece i powtórnie w r. 1922 w wyborze), które wykorzystała malując w tym czasie polichromię w dolnym pomieszczeniu Baszty Senatorskiej zamku na Wawelu (niezachowana); temat ten podejmowała wielokrotnie, m.in. w polichromii w Muz. Techniczno-Przemysłowym oraz w późniejszej twórczości. W r. 1918 wygrała konkurs na plakat dla fabryki papierosów «Patria» oraz wykonała ilustracje do „Monachomachii” Ignacego Krasickiego (Kr.1921), potem kolejno ilustracje do Kazimierza Tetmajera „Jak baba diabła wyonacyła” (Kr. 1921) i do „Skalnego Podhala” (W. 1920). Była związana z klubem futurystów «Gałka Muszkatołowa» (istniał w l. 1917–22); jego członkowie, m.in. Leon Chwistek, Tytus Czyżewski oraz S. i jej mąż, spotykali się w krakowskiej kawiarni «Esplanada» na rogu Podwala i Krupniczej i ozdobili malowidłami ściany tego lokalu. Stanisław Ignacy Witkiewicz poświęcił S-iej wiersz „Artysta i znawcy” („Formiści” 1921 nr 5). W r. 1919 przebywała z mężem w Paryżu; już wtedy małżeństwo przechodziło kryzys. T.r. powstały polichromie S-iej we wnętrzach kamienicy architekta Zdzisława Kalinowskiego przy ul. Kanonia w Warszawie. W tym okresie dużo wystawiała: w r. 1920 w Wenecji na XII Międzynarodowej Wystawie Sztuki (tzw. Biennale Weneckie), a w r. 1921 w Paryżu na Wystawie Sztuki Polskiej z końca XIX i początku XX w. oraz w Warszawie w TZSP, gdzie zdobyła nagrodę na Salonie Wiosennym i na dorocznym Salonie Zimowym; uczestniczyła też t.r. w Salonie Jesiennym TPSP w Krakowie. T.r. namalowała tryptyk Łowy bogów oraz zaprojektowała swą pierwszą scenografię do przedstawienia komedii Bruno Winawera „Promienie FF”, wystawionego przez Teatr Miejski im. J. Słowackiego w Krakowie.

Od r. 1922 była S. związana ze Stow. Artystów Polskich «Rytm», do którego należeli m.in. Henryk Kuna, Rafał Malczewski, Roman Kramsztyk, Tadeusz Pruszkowski i Władysław Skoczylas. Z «Rytmem» wystawiała w l. 1924, 1926, 1927 i 1929. W r. 1922 wydane zostały „Rymy dziecięce” Kazimiery Iłłakowiczówny i szesnaście sonetów miłosnych P. Ronsarda z ilustracjami S-iej. W r. 1923 wraz z mężem zamieszkała w Zakopanem. W r. 1924 ukazał się w „Wiadomościach Literackich” (nr 7) wywiad ze S-ą; w jego podtytule nazwano ją «księżniczką malarstwa polskiego» i odtąd krytyka niekiedy używała tego określenia. Była S. czynna w kręgu artystów skupionych wokół «Willi pod Jedlami», należącej do rodziny Pawlikowskich oraz domu Chwistka. Namalowała w tym okresie niektóre ze swych najlepszych obrazów: Świt, Po burzy, Wykroty oraz Po wichrze halnym. Jej wielkim sukcesem artystycznym był w r. 1925 udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w Paryżu. Salę główną pawilonu polskiego zdobiło tam sześć dekoracyjnych panneaux, przedstawiających sceny z życia wsi (tzw. rok obrzędowy), zatytułowanych Pory roku oraz zaprojektowany przez S-ą gobelin. Wystawiała tam ponadto ilustracje książkowe i zabawki oraz zaprojektowała plakaty ekspozycji polskiej. Czterokrotnie wyróżniono ją Grand Prix (w działach: dekoracji architektonicznej, plakatu, tkaniny i ilustracji książkowej); otrzymała ponadto Dyplom Honorowy w dziale zabawkarstwa oraz odznaczono ją francuskim Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Po powrocie z Paryża przebywała S. w Warszawie. W r. 1926 uczestniczyła w „Wystawie 54 grafików polskich” w Budapeszcie, gdzie zdobyła wyróżnienie, a w r. 1927 w Międzynarodowej Wystawie Zdobnictwa Książkowego w Lipsku (mianowano ją wtedy członkiem korespondentem Verein der Deutschen Buchkünstler). Również w r. 1927 wykonała cykl Tańce polskie (Kr. 1929) oraz zaprojektowała dekoracje i kostiumy do „Balladyny” Słowackiego, wystawionej w Teatrze Miejskim im. J. Słowackiego w Krakowie 28 VI 1927, w dniu złożenia na Wawelu prochów poety (projekty opublikowano t.r. w wydanej przez Teatr broszurce „Królowi Duchowi na dniu powrotu”). We wrześniu t.r. z inspiracji męża przymusowo umieszczono ją w zakładzie psychiatrycznym w Batowicach pod Krakowem, lecz pod naciskiem opinii publicznej została zwolniona. Pod koniec roku w atmosferze skandalu S. rozwiodła się.

Po rozwodzie przeniosła się S. na stałe do Warszawy. W l. 1928–9 ukończyła tam jedną z większych prac, zaprojektowane i wykonane wspólnie z Władysławem Ostrowskim polichromie czterech odnawianych wówczas kamienic przy Rynku Starego Miasta: nr 13, 17, 19 i 34 (częściowo zachowała się dekoracja domu nr 13). Do widowiska „Witaj jutrzenko swobody”, wystawionego przez Leona Schillera w Teatrze Polskim w Warszawie w r. 1928, zaprojektowała kostiumy, a do „Kuligu” (oprac. Schiller i Julian Tuwim) w Teatrze Rewia w Poznaniu (premiera 28 VI 1929) – dekoracje. W r. 1929 w wydawnictwie Jakuba Mortkowicza ukazała się, złożona z dwudziestu dwu plansz, teka Krąg Piastów polskich, zainspirowana „Skałką” Stanisława Wyspiańskiego. Nadal wykonywała S. ilustracje książkowe i t.r. na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu otrzymała za nie Wielki Złoty Medal. Wg Zofii Nałkowskiej („Dzienniki”, W. 1980 III), w tym okresie S. na krótko przeniosła się do Wilna. W r. 1929, zmieniwszy wyznanie na ewangelicko-reformowane, wyszła za mąż za aktora filmowego i teatralnego Artura Klemensa Sochę (zob.), którego poznała pracując w Teatrze Miejskim im. J. Słowackiego w Krakowie. Zilustrowane przez S-ą „Treny” Jana Kochanowskiego oraz „Muzyka Podhala” Stanisława Mierzyńskiego ukazały się t.r. we Lwowie („Muzykę Podhala” wydano powtórnie jako osobny album, Lw. 1933). Nadal aktywna twórczo, w r. 1930 wystawiała prace w Wilnie (na wystawie kilimów z wielkopolskiej wytwórni «Kilim Wielichowski»), Warszawie (w Salonie Philipsa razem z Kuną eksponowała 79 prac) i Paryżu (na wystawie „La Pologne 1830–1920–1930”). W r. 1931 w Krakowie w TPSP pokazała nowy cykl Rzemiosło oraz uczestniczyła w Wystawach Sztuki Religijnej w Katowicach i Padwie (gdzie otrzymała srebrny medal). Eksponowała swe prace także t.r. w Paryżu na Wystawie Pięknej Książki (ilustracje zwyczajów ludowych) oraz w Salonie Jesiennym w Grand Palais (projekty teatralne). W maju 1932 wystawiała na XVIII Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji, a w październiku urządziła w Miejskim Muz. Przemysłowym we Lwowie indywidualną wystawę 108 swych prac (pokazała m.in. cykle Pascha, Bożki słowiańskie, Cztery pory roku, Cztery rzemiosła, Zabawy dziecięce, Gusła Słowian, Postacie ze „Skałki” S. Wyspiańskiego, Tańce narodowe, Obrzędy polskie, Jasełka, kartony z wystawy paryskiej z r. 1925 oraz projektowane dla Opery paryskiej dekoracje i kostiumy do baletu „Harnasie” Karola Szymanowskiego, niewykorzystane). W grudniu t.r. w sali Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie wygłosiła odczyt pt. Bożki i obrzędy słowiańskie (pod nieco zmienionym tytułem powtórzony 12 XII w IPS w Warszawie). Również w r. 1932 opracowała 12 tablic Strojów ludowych i 50 plansz Sławnych Polaków, które ukazały się nakładem Wydawnictwa Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w Zakładach Graficznych Wydawnictwa «B. i L. Straszewiczów» opublikowała 40 plansz, ukazujących Królów polskich. Uczestniczyła w r. 1933 w wystawie grafiki w Argentynie, Wystawie Sztuki Polskiej w Moskwie oraz wystawach Polskiego Przemysłu Ludowego i Prac Artystycznych Kobiet w Amsterdamie. W r. 1934 ponownie podjęła pracę nad projektami kostiumów do „Harnasiów” (premiera 1 X 1938 w Teatrze Wielkim w Warszawie). T.r. zaprojektowała scenografię i kostiumy do baletu „Korowaj” z muzyką Michała Kondrackiego oraz misterium „Pascha. Pieśń wielkanocna” (wg własnego scenariusza), rozpoczęła też nowy cykl Bożków słowiańskich. Namalowała cztery kartony do witraży dla Muz. WP, przedstawiające Henryka Pobożnego, Władysława Warneńczyka, Stanisława Żółkiewskiego i Józefa Poniatowskiego oraz zaprojektowała dekorację jednej z palarni i werandy na statku m/s «Piłsudski»; posłała swoje prace na wystawę objazdową do USA i wystawę sztuki polskiej w Rydze. Dn. 23 V 1935 w IPS, równocześnie z wystawą Rafała Malczewskiego, otwarto ekspozycję 108 prac S-iej (pokazała m.in. Bogów słowiańskich IV, szkice do baletów „Harnasie”, „Korowaj” i „Paschy”); wystawa cieszyła się dużym uznaniem, tym większy skandal spowodował więc komorniczy sekwestr prac S-iej na poczet jej długów. W r. 1936 zaprojektowała S. polichromię dekoracyjnego panneau w holu kamienicy Jana Wedla przy ul. Puławskiej 28 w Warszawie (zachowana); w listopadzie t.r. PAL wyróżniła ją Złotym Wawrzynem Akademickim. T.r. rozwiodła się S. z drugim mężem, po czym wróciła do katolicyzmu.

Dla S-iej nastąpiło kilka pomyślnych lat. Nadal współpracowała z Szymanowskim przy „Harnasiach” oraz z Kondrackim, tym razem przy jego balecie „Sobótka”. Otrzymała kilka zamówień rządowych, m.in. na polichromię w gmachu Sejmu oraz na dwa obrazy Ogień i woda dla poselstwa polskiego w Sofii. Wykonała również plansze Cztery pory roku i Sceny wiejskie dla wydawnictw «Akropol» i «Galeria Polska» w Krakowie oraz namalowała Sceny ludowe z Podhala. W r. 1938 w IPS na wystawie „Sztuka Tkacka w Polsce Dawna i Współczesna” pokazała projekty tkanin; uczestniczyła t.r. w Wystawie Książki Polskiej w Chicago. W r. 1939 na Wystawie Światowej w Nowym Jorku pokazała obraz Uczta Wierzynka. Twórczość S-iej z l. trzydziestych nie była już odkrywcza, artystka wykorzystywała swoje dawne pomysły i powtarzała motywy, jednak charakterystyczny styl wcześniejszych prac uczynił z niej najbardziej rozpoznawalną malarkę dwudziestolecia międzywojennego.

Lata okupacji niemieckiej (1939–45) spędziła S. w Krakowie, gdzie mieszkała z matką i siostrą, Marią. Próby jej wyjazdu do Szwajcarii, gdzie przebywał jej syn Jacek, a od r. 1944 także syn Jan, skończyły się niepowodzeniem. Dyrektor Muz. Techniczno-Przemysłowego Eugeniusz Tor pozwolił jej korzystać z muzealnej pracowni, w której istniało już atelier fotografa Stanisława Kolowcy. S. malowała portrety i obrazy, głównie o tematyce podhalańskiej, sceny «z naszego życia» i madonny, przeznaczone na sprzedaż, projektowała pocztówki i reklamy. W r. 1942 opracowała w 12 szkicach projekt budowli nazwanej Witezjon (chram), nawiązujący do idei gmachu Opery w Bayreuth, a mający być połączeniem świątyni, muzeum i teatru słowiańskiego. W r. 1946 opuściła Polskę. Wróciła na krótko w r. 1947 w związku z chorobą matki, ale t.r. osiadła już na stałe w Paryżu, skąd w 1. poł. r. 1949 wyjechała do Londynu w celu leczenia oczu. Planowała wyjazd do USA, gdzie jej prace, zwłaszcza edycje albumowe, były bardzo popularne wśród Polonii. Chcąc wydać tam tekę Tańce polskie i kostiumy, starała się w r. 1950 bez powodzenia o stypendium Fundacji Kościuszkowskiej. Kilkakrotnie wyjeżdżała z Paryża do mieszkającej w Brukseli siostry Janiny oraz do rodziny do Genewy, dokąd pod koniec l. sześćdziesiątych, już po śmierci syna Jacka, przeniosła się na stałe. Na emigracji utrzymywała się z malowanych na zamówienie portretów i obrazów o tematyce rodzajowej oraz z projektowania kartek świątecznych. W Polsce była długo przemilczana. Jej twórczość, charakteryzującą się wielką dynamiką przedstawianych scen, uproszczoną, stylizowaną formą, wielobarwnością i dekoracyjnością właściwą art déco wykorzystywano w kraju do celów komercyjnych (motywami, często spłyconymi i zbanalizowanymi, ozdabiano ceramikę, kalendarze, bombonierki itp.). W r. 1972 otrzymała Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku, przyznaną za całokształt twórczości. S. zmarła 28 II 1976 w Genewie, została tam pochowana na cmentarzu Chęne-Bourg. Była odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930). Pozostawiła pamiętniki, które pt. Chleb prawie że powszedni, w opracowaniu Marii Grońskiej, ukazały się w r. 1995 (Wr. I–II).

S. była dwukrotnie zamężna: w l. 1916–27 z Karolem Stryjeńskim (informacje o dzieciach w życiorysie męża), a w l. 1929–36 z Arturem Klemensem Sochą. W drugim małżeństwie dzieci nie miała.

Prace S-iej znajdują się m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie (duży zbiór, zwłaszcza rysunków i grafik, w tym część powojennej spuścizny S-iej przekazana przez jej siostrę Janinę), Krakowie i Kielcach, Muzeach: Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Górnośląskim w Bytomiu, Historycznym M. Krakowa, Mazowieckim w Płocku, Śląskim w Katowicach, Tatrzańskim w Zakopanem, Teatralnym w Warszawie, Plakatu w Wilanowie oraz kolekcjach prywatnych i w posiadaniu rodziny; pojawiają się także w obiegu antykwarycznym. Imieniem S-iej nazwano ulice w kilku miastach Polski; w Warszawie na Ursynowie istnieje ul. Stryjeńskich, nazwana tak dla upamiętnienia S-iej i jej męża, Karola.

Autoportret w zbiorach Wojciecha Siemiona w Petrykozach; Portrety: z r. 1921 przez Leona Chwistka w Muz. UJ, z l. 1931/2 („Malarka”) przez Irenę Pokrzywnicką, niedatowane przez Stanisława Ignacego Witkiewicza w zbiorach prywatnych, szkic portretowy przez syna S-iej, Jacka Stryjeńskiego w zbiorach rodzinnych w Szwajcarii; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Słown. Teatru Pol., II; – Folga-Januszewska D., Rafał Malczewski i mit Zakopanego, W. 2006; Katalog wystawy mebli urządzonej staraniem Miejskiego Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie w 1918 r. w Gmachu TPSP, Kr. 1918; Katalog wystawy obrazów Zofii Stryjeńskiej. Listopad 1928 (Antykw. F. Studzińskiego), Kr. 1928; Katalog wystawy zbiorowej prac Z. Stryjeńskiej w salach Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. [1919]; Katalog zbiorów TZSP w Warszawie, W. 1938; Krzysztofowicz-Kozakowska S., Małkiewicz B., Nowoczesne malarstwo polskie, Kr. 1998; Modrzejewska B., Oborny A., Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach. Zbiory malarstwa polskiego, W. 1971; Wystawa zbiorowa „plastyki” poznańskiej, Eugeniusza Gepperta oraz wystawa bieżąca 26 II – 15 III 1928 (Kr. TPSP), Kr. 1928; Wystawa Zofii Stryjeńskiej, kolekcji obrazów p.n. „Czarny Śląsk” Rafała Malczewskiego..., W. 1935; Wystawy zbiorowe Erwina Czerwenki, Zofii Stryjeńskiej oraz wystawa Niezależnych (Kr. TPSP), Kr. 1928; Zbiorowa wystawa obrazów Zofii Stryjeńskiej 30 X – 30 XI 1932 w Miejskim Muzeum Przemysłu Artystycznego we Lwowie, Lw. 1932; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., III; Gładysz M., O Wystawie Polskiej Sztuki Religijnej w Katowicach, Kat. 1933; Grońska M., Zofia Stryjeńska, Wr. 1991; Huml I., Warsztaty Krakowskie, W. 1978; Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Londyn 1981 II; Kleczyński J., Zofia Stryjeńska w: tenże, Idea i forma, W. [b.r.w.]; Leśniakowska M., Architektura w Warszawie, W. 1998; Łopuszański P., Słowiańska boginka, „Życie Warszawy” 1993 nr 287; Milewska W., Zientara M., Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy 1914–1918, Kr. 1999; Miliszkiewicz J., Polskie gniazda rodzinne, W. 1999; Pol. życie artyst. w l. 1890–1915; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Romaniszyn K., Cudaki pani Stryjeńskiej, „Gaz. Podhalańska” R. 23: 1935 nr 4; Schroeder A., Zofia Stryjeńska, „Tęcza” R. 2: 1928 z. 18; Sosnowska J., Sztuka polskich artystek 1880–1939, W. 2004; Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w l. 1856–1914, W. 2003; Stępień H., Liczbińska M., Artyści polscy w środowisku monachijskim w l. 1828–1914, W. 1994; Stryjeńska Z., Fragment o Bartku Obrochcie, „Wiad. Liter.” R. 12: 1935 nr 51–52 (z rys. autorki); Suchocka D., O sukcesie Zofii Stryjeńskiej, „Biul. Hist. Sztuki” R. 43: 1981 nr 4; Wallis M., „Bożki słowiańskie” Zofii Stryjeńskiej, „Wiad. Liter.” R. 12: 1935 nr 7; tenże, „Pastorałki” Zofii Stryjeńskiej – dawne i nowe, „Robotnik” R. 33: 1927 nr 6; tenże, Zofia Stryjeńska, „Robotnik” R. 34: 1928 nr 361; tenże, Zofia Stryjeńska jako ilustratorka, „Sztuki Piękne” R. 4: 1928 nr 5; Warchałowski J., Bajki w obrazach Zofii (Stryjeńskiej) Lubańskiej, „Czas” R. 66: 1913 nr 207; tenże, Krąg Piastów Zofii Stryjeńskiej, W.–Kr. 1929; tenże, Zofia Stryjeńska, W. 1929; Witkiewicz K., Graficzna twórczość Zofii Stryjeńskiej, „Rzeczy Piękne” R. 6: 1927 nr 4; Witkiewicz S. I., Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne, Oprac. J. Degler, L. Sokół, W. 2002; – Mortkowicz-Olczakowa H., Pod znakiem kłoska, W. 1962 s. 174–80; Ostrowska-Grabska H., Bric à brac 1848–1939, W. 1978 s. 394–7; Samozwaniec M., Maria i Magdalena, Kr. 1956; – „Czas” R. 89: 1937 nr 106; „Dzien. Pol.” R. 32: 1976 nr 54; „Wiad. Liter.” R. 2: 1924 nr 7 (wywiad ze S-ą); – B. Jag: rkp. 8578 I, 8644 III (koresp. Władysława Orkana); – Informacje Andrzeja W. Pacyny z Kr. na podstawie Parafii rzymskokatol. św. Szczepana w Kr. (Metryki ślubu z r. 1916 Karola Stryjeńskiego i Zofii Lubańskiej).

Jolanta Laskownicka